Ogród w Pięciu Smakach: "Niezłe ziółko" - pierwsza i nie ostatnia notka o ziołach

Zioła przyprawowe to jedne z najdawniej i najlepiej znanych ludziom roślin. W średniowieczu używano ich do tłumienia przykrej woni nieświeżych artykułów spożywczych, jak również do nadawania ciekawego smaku i zapachu potrawom, które w przeciwnym razie byłyby mdłe i jednostajne. Zioła przyprawowe są nadal powszechnie stosowane. Wiele z nich ma charakterystyczny aromat; niektóre dodaje się do sałatek, kanapek i innych dań.

Obecnie zioła przyprawowe powszechnie uprawia się w ogrodach. Wiele może także rosnąć w pojemnikach ustawionych na patio, balkonach i parapetach okiennych, Większość z nich nadaje się do uprawy w klimacie umiarkowanym, niektóre jednak są mniej odporne na mróz i wymagają w zimie ochrony. Wiele ziół idealnie nadaje się też do rozmaitych kompozycji roślinnych.

Najpopularniejsze zioła i rośliny przyprawowe w naszych ogrodach

Koper ogrodowy Anethum graveolens

Jest to okazała roślina roczna. Ma wzniesioną łodygę i zielone, pierzaste liście o nitkowatych odcinkach, pachnące anyżkiem. Drobne, żółte, gwiazdkowate kwiaty, tworzące baldachy rozwijają się do połowy lata.

Uprawa

Wybieramy przepuszczalne, umiarkowane żyzne gleby i słoneczne stanowiska. Nasiona wysiewamy od wczesnej wiosny do połowy lata.

Zastosowanie w kuchni

Świeżo zerwanymi, drobno posiekanymi liśćmi zwykle dekoruje się i przyprawia ryby, gotowane ziemniaki, groch, fasolę, drób, zupy a także sałatki. Owoce mają charakterystyczny anyżkowy zapach i są składnikiem zalewy do ogórków kiszonych oraz konserwowych.

Pietruszka naciowa Petroselinum crispum

Roślina dwuletnia, uprawiana zwykle jako roczna. Jest dobrze znanym ziołem przyprawowym o gęstych, intensywnie zielonych, głęboko wcinanych pierzastych liściach, przeważnie silnie kędzierzawych.

Uprawa

Pietruszkę naciową uprawia się zwykle w ogródkach przydomowych jako roślinę roczną, z nasion wysiewanych wprost do gruntu na stałe miejsce w ogrodzie ziołowym. Siejemy je od wczesnej wiosny do połowy lata. Nasiona można także wysiewać w doniczkach.

Zastosowanie w kuchni

Liści używa się powszechnie do sosów i dekorowania sałatek. Bardzo często ozdabia się nimi także kanapki.

Bazylia pospolita Ocimum basilicum

Roślina jednoroczna o czterokanciastej łodydze i jasnozielonych liściach. Silnie aromatyczne liście, pachnące goździkami, nadają potrawom charakterystyczny pikantny smak.

Uprawa

Nasiona wysiewamy na początku lub w połowie wiosny. Siejemy je rzadko i równomiernie w doniczkach lub kuwetach. Podłoże powinno być przepuszczalne. Gdy siewki trochę podrosną, przepikowujemy je tak, by miały więcej miejsca. Bazylia nie lub jednak przesadzania więc korzystniejszym sposobem jej uprawy jest wysiew nasiona późną wiosną lub wczesnym latem bezpośrednio na stałe miejsce w ogrodzie ziołowym.

Zastosowanie w kuchni

Świeżych lub suszonych liści używa się do przyprawiania omletów , sałatek, dań rybnych, zup i mięs. Bazylia jest we Włoszech powszechnie dodawana do dań z pomidorów i wchodzi w skład Pesto – włoskiej przyprawy używanej do makaronów.

Lebiodka kreteńska Origanum onites

W Polsce znana bliżej pod nazwą oregano. Jest to niski, gęsty półkrzew, często rozłożysty lub pokładający się o jasnozielonych aromatycznych liściach. Lebiodka zwykle bywa jednak uprawiana jako roślina roczna.

Uprawa

Jako roślinę roczną lebiodkę uprawia się z nasion, które wysiewamy pod koniec zimy lub wczesną wiosną. Siejemy je rzadko w doniczkach lub kuwetach. Gdy siewki podrosną przepikowujemy je do większej kuwety. Następnie rozsadę wysadzamy do ogrodu. Można również wysiewać nasiona późną wiosną lub wczesnym latem bezpośrednio na przeznaczone na lebiodki stałe miejsce w ogrodzie ziołowym.

Zastosowanie w kuchni

Młode, świeże lub suszone liście dodaje się do farszów, jak również aromatyzuje się nimi mięsa, łącznie z drobiowymi, zupy, omlety i kiełbasy. Są m.in. popularną przyprawą do cielęciny.

Majeran ogrodowy Origanum Majorana

W naszym klimacie majeranek uprawia się jako roślinę roczną. Ma jasnozielone aromatyczne liście, osadzone na wzniesionej łodydze.

Uprawa

Jako roślinę roczną majeranek uprawia się z nasion. Można wysiewać je późną wiosną lub wczesnym latem bezpośrednio na stałe miejsce.

Zastosowanie w kuchni

Młodymi, świeżymi lub suszonymi liśćmi i pędami majeranku przyprawia się mięsa, omlety, farsze i sałatki. Suszone liście mają silny zapach i często wchodzą w skład pot-pourri.

Chrzan pospolity Armoracia rusticana

Okazała bylina i szeroko rozrastających się korzeniach, najlepiej jest więc, gdy rośnie pojedynczo. Drobne, białe kwiaty rozwijają się wczesnym latem. Liście są duże, arbowane, ciemnozielone. Chrzan uprawia się dla długich korzeni o chropowatej, biało żółtawej skórce, odznaczających się ostrym, pieprznym smakiem.

Uprawa

Chrzan może rosnąc na jednym stanowisk przez wiele lat. Ponieważ jest jednak silnie ekspansywny, często sadzi się go co roku od nowa. Wymaga gleby o głębokiej kulturze, żyznej i przepuszczalnej oraz słonecznego lub lekki cienistego stanowiska. Wczesną wiosną za pomocą sadzarki robimy dołki głębokości około 30cm. W każdym dołku układamy kawałek korzenia, przysypujemy ziemią i lekko udeptujemy.

Zastosowanie w kuchni

Z utartych korzeni, z dodatkiem mleka i octu przyrządza się sosy służące do przyprawiania potraw mięsnych, rybnych i sałatek. Tartego chrzanu używa się także powszechnie do wołowiny.

Czosnek pospolity Allium sativum

Bylina cebulowa należąca do rodziny czosnkowatych, dobrze znana ze względu na charakterystyczny aromat i smak. Ma wąskie, szarozielone liście, u nasady których znajduje się duża cebula, tzw. główka, złożona z niewielkich cebul, zwianych ząbkami. Wczesnym latem wykształca kulisty kwiatostan złożony z drobnych białawych lub różowych kwiatów.

Uprawa

Gleba powinna być lekka, żyzna i przepuszczalna, ale zatrzymująca wilgoć, dobrze nawieziona późną jesienią, a stanowisko słoneczne. Zanim posadzimy rośliny, należy odczekać, aż ziemia osiądzie. pod koniec zimy kupujemy dojrzałe, zdrowe cebule, odpowiednie do posadzenia wczesną wiosną. Ząbki sadzimy co 15 cm. Sadzimy je piętką w dół, by wierzchołek ząbka nie wystawał nad powierzchnię ziemi.

Zastosowanie w kuchni

Ząbki czosnku dodaje się do wielu potraw, np. rybnych i mięsnych, jak też sałatek w celu poprawienia ich smaku. Należy jednak stosować go z umiarem, gdyż wiele Osów jest na niego uczulonych. Francuscy kucharze uważają, że zabija on smak potraw i powinno się go używać bardzo oszczędnie – jeśli w ogóle.

Lubczyk ogrodowy Levisticum officinale

Okazała bylina, ma duże, pierzaste, intensywnie zielone liście przypominające kształtem liście pietruszki, a zapachem drożdże i seler. Kwiaty są drobne, żółtozielone i tworzą duże baldachy.

Uprawa

Najprostszy sposób rozmnożenia lubczyku to wykopanie jesienią lub wiosną zagęszczonych roślin, podzielenie ich i posadzenie w wybranych miejscach fragmentów kęp uzyskanych z najmłodszych zewnętrznych liści. Można także uprawiać lubczyk z nasion.

Zastosowanie w kuchni

Łodygi po zblanszowaniu używa się podobnie jak łodygi selera naciowego, natomiast młode pędy kandyzuje się, tak samo jak łodygo arcydzięgla. osiekane liście można dodawać do zup, gulaszu, bulionów i baraniny, a także do sałatek. Owoce są również aromatyczne i przyprawia się nimi dania warzywne oraz dodaje do pieczywa.

Mięta wonna Mentha suaveolens

Bylina ta ma okrągłe, prawie jajowate, jasnozielone, biało owłosione liście o smaku i zapachu jabłka. Kwitnie do połowy lata do wczesnej jesieni.

Uprawa

Na początku lub w połowie wiosny wykopujemy zagęszczone rośliny, dzielimy je i sadzimy w wybranym miejscu zewnętrzne, najmłodsze części kęp w odstępach mniej więcej co 20cm.

Można także uprawiać ją z sadzonek i z nasion.

Zastosowanie w kuchni

Liści używa się do sporządzania sosu miętowego. Zaparza się z nich także orzeźwiającą herbatkę. Gałązki mięty wonnej dodaje się do zimnych napojów i aromatyzuje się nimi warzywa.

Rozmaryn lekarski Rosmarinus officinalis

Zimozielona krzewinka dość wrażliwa na chłód, o równowąskich, aromatycznych, niekiedy ciemnozielonych liściach. Roślina odpowiednia na obwódki, a także do dużych ogrodów ziołowych oraz swobodnie rosnące żywopłoty. W Polsce uprawiana głównie w doniczkach.

Uprawa

Na początek można kupić wyrośnięte już rośliny rozmarynu. Można uprawiać go również w doniczkach w domu z nasion.

Zastosowanie w kuchni

Świeżymi lub suszonymi liśćmi przyprawia się wieprzowinę, baraninę i cielęcinę, a także potrawy z drobiu, jak i ryb. Aromatyzuje się nimi także farsze i sosy. Należy jednak używać ich z rozwagą, aby nie zabiły naturalnego smaku potrawy.

Szałwia lekarska Salvia officinalis

Silnie rozgałęziony, częściowo zimozielony półkrzew o pomarszczonych, aromatycznych, szarozielonych liściach, mających gorzkawy smak. Najlepiej prezentuje się w ozdobnej części ogrodu, ale nadają także koloryt barwnemu ogrodowi ziołowemu.

Uprawa

Szałwię uprawia się zwykle z sadzonek. Wysadzamy je na stałe miejsce w ogrodzie ziołowym pod koniec kwietnia. Możliwa jest również sianie bezpośrednio do gruntu z nasion późną wiosną.

Zastosowanie w kuchni

Liście mają w kuchni wiele zastosowań: tradycyjnie dodawane są do tłustych mięs, takich jak kaczka, gęś czy wieprzowina. Być może szałwia jest najbardziej znana jako przyprawa do farszów, ale doprawia się nią także pasty serowe, cielęcinę, wątróbkę i cebulę. Jest bardzo popularna w kuchni włoskiej oraz innych kuchniach śródziemnomorskich.

Szczypiorek Allium schoenoprasum

Kępkowata bylina o drobnych podziemnych cebulach i licznych ciemnozielonych, cienkich, rurkowatych liściach. Różowe kwiaty, tworzące gęste kuliste baldachy na szczytach długich pędów, rozwijają się na początku lub w środku lata.

Uprawa

Szczypiorek tworzy kępki które po 3-4 latach najlepiej ostrożnie wykopać na początki lub w połowie jesieni i podzielić. Oddzielone młode zewnętrzne części kępek sadzimy w rozstawie co 30cm do lekkiej lub średnio ciężkiej, dobrze przepuszczalnej gleby. Stare wewnętrzne części wyrzucamy. Wybieramy stanowisko słoneczne lub lekko cieniste. Szczypiorek można również uprawiać z nasion.

Zastosowanie w kuchni

Delikatne aromatyczne liście poprawiają smak zup, dań serowych i jajecznych, zwłaszcza omletów, doskonale też nadają się do kanapek. Drobno posiekanymi liśćmi można posypać tłuczone ziemniaki; dodane do młodych gotowanych ziemniaków nadadzą im specyficzny smak. Liście stosuje się również jako podstawowy składnik sosu tatarskiego.

Czas zbioru ziół przyprawowych zależy od tego, jakie ich części użytkujemy. Liście i łodygi zbieramy zwykle wtedy, gdy są młode i przed kwitnieniem roślin, a owoce wówczas, kiedy pękają i zmieniają barwę, np. z żółtej na brązową. Kwiaty zrywamy tuż przed ich całkowitym rozwinięciem się. Zioła zbieramy rano, gdy zejdzie już z nich rosa, a zanim zacznie prażyć słońce. Nie prowadzimy zbioru podczas mokrej pogody, zwłaszcza wtedy, gdy zamierzamy zebrane zioła ususzyć, gdyż mogą zapleśnieć.

Zioła hoduje się od tysięcy lat głównie dla ich właściwości przyprawowych oraz leczniczych, ale wiele spośród nich to przede wszystkim rośliny atrakcyjne w jedyny i niepowtarzalny sposób, dlatego warto jest zawsze o nich pamiętać zakładając swój ogród.